Παραδοσιακα Τραγουδια
στους Μεταξαδες εβρου
Η ζωή των κατοίκων του χωριού μέσα από τα παραδοσιακά τραγούδια
των Μεταξάδων και της ευρύτερης περιοχής
Τα δημοτικά τραγούδια εκφράζουν την φαντασία του λαού όπως αυτή διαμορφώνεται μέσα από την συναισθηματική καθημερινότητά του. Είναι αυτά που συντροφεύουν τους ανθρώπους σε όλες τις σημαντικές στιγμές της ζωής τους. Εξάλλου, η καθημερινή ζωή είναι αυτή που αποτελεί πηγή έμπνευσης για τη συγγραφή τραγουδιών και τη μελοποίησή τους.
Τόσο τα δημοτικά τραγούδια, όσο και ο χορός στους Μεταξάδες αποτελούσαν πάντα αναπόσπαστο κομμάτι της καθημερινής ζωής των κατοίκων, διότι με αυτά μπορούσαν να ικανοποιήσουν τα συναισθήματά τους. Τα συναισθήματά τους αφορούσαν τον έρωτα, τον θάνατο, την ξενιτιά, τη δύσκολη ζωή της εποχής. Η μουσική, το τραγούδι και ο χορός φάνταζαν το βάλσαμο της πίκρας και της απαισιοδοξίας, καθώς βοηθούσε στη συναισθηματική αποφόρτιση της ημέρας και διασκέδαζε τα βάσανα των κατοίκων.
1
«Βασιλκούδα / Στο χωρίον Μεταξάδες» - Ζωναράδικος
Το τραγούδι αναφέρεται στον Γιάννη τον Δήμαρχο, ο οποίος γεννήθηκε το 1881 και απεβίωσε το 1962. Ο Ιωάννης Μαντάς ή Μαντούδης, όπως ήταν το πλήρες όνομα του, διετέλεσε Δήμαρχος κατά την περίοδο 1920 - 1923, απ' όπου και το παρόνομα "Γιάννης Δήμαρχος".
Ο πρώτος επίσημος έρωτας του περιβόητου Γιάννη Δήμαρχου ήταν η Τριανταφυλλιά, γεννηθείσα το 1884. Η Τριανταφυλλιά όμως λίγα χρόνια μετά το γάμο τους, αποδήμησε εις Κύριον, αφήνοντας τον Γιάννη χήρο. Ο Γιάννης όμως, μιας και απ’ ότι φαίνεται δεν άντεχε τη μοναξιά, δεν πτοήθηκε!
Αντιθέτως, σχετικά σύντομα, παντρεύτηκε με τη Δέσποινα, η οποία ήταν ένα χρόνο μικρότερη του. Το 1910 δε γεννιέται η κόρη τους, Ζωή. Η ζωή παρ’ όλα αυτά, του επεφύλασσε κι άλλο βαρύ χτύπημα. Τα επόμενα χρόνια ο Γιάννης επιστρατεύεται λόγω τον βαλκανικών πολέμων στην Ανδριανούπολη. Στην επιστροφή, τον περιμένει ένα πολύ δυσάρεστο νέο! Εξαιτίας μια επιδημίας που είχε πέσει στο χωριό, πέθαναν και ή γυναίκα και η κόρη του.
Ο πιο διάσημος και πολυτραγουδισμένος Δήμαρχος της Θράκης είναι γεγονός ότι και πάλι δεν μαυροφορέθηκε για πολύ. Λίγους μήνες αργότερα, παντρεύεται την Μαρία Τσιακιρούδη, γεννηθείσα το 1886, γνωστή στο χωριό με το προσωνύμιο Θοδώρα ή Θοδωρούλα. Με τη Θοδώρα όμως δεν κατάφερε να κάνει παιδιά.
Έτσι, επειδή του φάνηκε βαρύ να μην συνεχιστεί το γονίδιο του, χωρίζει και με την Θοδώρα και παντρεύεται την γνωστή σε όλους, Βασιλική Μπακαλούδη ή αλλιώς Βασιλκούδα, η οποία έζησε μέχρι το 1975. Όπως ήταν φυσικό για τα δεδομένα της εποχής, ο τέταρτος αυτός γάμος δεν έγινε δεκτός ποτέ από την Εκκλησία. Παρά όμως, τις αντιρρήσεις τόσο της οικογένειας της Βασιλικής όσο και του κοινωνικού τους περίγυρου, ο Γιάννης και η Βασιλική έζησαν ευτυχισμένοι μέχρι το τέλος της ζωής τους, έχοντας ως συντροφιά και τα τρία τους παιδιά τον Χρήστο, την Τριανταφυλλιά και τον Παναγιώτη.
«Στου Τοκμάκι, στ’ς Μεταξάδες
στου Τοκμάκι, στ’ς Μεταξάδες
Γιάννης Δήμαρχους άιντι Βασιλικούδα μ’
Γιάννης Δήμαρχους
Γιάννης έχει τρεις γυναίκις
Γιάννης έχει τρεις γυναίκις
κι άλλην αγαπάει άιντι Βασιλικούδα μ’
κι άλλην αγαπά
Θα χουρίσει τη Θουδώρα
θα χουρίσει τη Θουδώρα
θα πάρει τη Βασιλ’κή άιντι Βασιλικούδα μ’
Θα πάρει τη Βασιλ’κή
Μάνα της την ουρμηνεύει
μάνα της την ουρμηνεύει
την παρακαλεί άιντι Βασιλικούδα μ’
την παρακαλεί
Μην τουν παίρνεις πιδί μ’τουν Γιάννη
μην τουν παίρνεις πιδί μ’τουν Γιάννη
τουν Γιάννη του χουβαρντά άιντι Βασιλικούδα μ’
Τουν Γιάννη του χουβαρντά»
2
Κι του Τουκμάκ κι του Τουκμάκ τρανό χουριό
κι του Τουκμάκ τρανό χουριό, στου γ,κόσμου ξιακουσμένου,
του ζήλευε η Βουλγαριά, του εχθρεύουνταν οι Τούρκοι.
Τρίτη μέρα, Τρίτη μέρα, Τρίτη μέρα ξημέρουνι,
Τρίτη μέρα ξημέρουνι τα Δώδικα τ' Αϊ-Πουστόλ',
τα Δώδικα τ᾿Αϊ-Πουστόλ' κατεύκαν Τούρκοι στου Τουκμάκ.
Τα κουμιτάτα ήρθανι που μέσ που την τουρκία
για να πατήσουν του χουριό, να κάψουν να ρημάξουν,
δε μ,πόρισαν να του πατήσ’ κι αδέ κι να του κάψουν.
Υπηριτούσι στου χουριό, ου Λουχαγός ου Σώκους,
ου Σώκους ο Λεβέντης μας, μι τρία φανταράκια.
Απού βραδύς του κύκλουσαν κι τόχουν κυκλουμένου
κι του γλυκό ξημέρουμα, εξόρμηση μας κάνουν,
χειρουβουμβίδις ρίχνουνι, τουν πανικό να σπείρουν.
Ξυπνάει ου Γιάννης Λουχαγός, παίρνει τα φανταράκια
κι τρεις πουλίτες έπιρνι κι αυτούς όπλα τους δίνει.
Κιαπάν᾽ στ᾽ αλώνια έβγηναν, τους τούρκους ν’ αντικρίσουν.
Μι του Ντηλμπί τους κύτταζι, μι του Ντηλμπί τους γλέπει,
δεν ήταν ένας, μάνη μ’, κι δυο, μόν’ ήταν δυο χιλιάδις δυο.
Τουν Λουχαγό ζυγώσανι, κουντεύουν να τουν πιάσουν
κι ου Λουχαγός εσκόπεψι, τουν αρχηγό τ,ς σκουτώνει,
τουν δεύτιρουν εσκώτουσι ου Αλιξαντρής Μοιρούδης
κι ου Ράλλης ου Νικόλαους τουν τρίτου ρίχνει κάτου.
Χουροφυλάκων απόσπασμα, πάνου στουν Αϊ-Ηλία,
βαρνούν κι κείν’ Κουμητατζή, τουν παίρνουνι του φέσι,
στουν Λουχαγό του φέρνουνι, τους δίν’ τα συχαρίκια
κι του χουρό εστήσανι, μέσα στου μισουχώρι.
-Ιμείς, πιδιά μ', ουχτώ νουμά τ', Κουμήτις δυο χιλιάδις,
'που μας χτυπήθκι μια γριά, κι ένα μικρό πιδούδι.
Κουμήτις γίνανι νεκροί, οι τέσσιρις νουμάτοι,
κι οι κάτοικοι μέσ’ στου χουριό, απ’ τη χαρά τους κλαίνι,
ευχές πουλλές τουν δίνουνι τουν Σώκου τουν λεβέντη.
«Τα Δώδικα τ' Αη 'Πουστόλ'» - Συρτός
Ιστορικό τραγούδι των Μεταξάδων, μέσα στο οποίο περιγράφεται ο τρόπος αντίδρασης και αντίστασης των κατοίκων του χωριού, στην προσπάθεια κατάληψης των Μεταξάδων από τους Τούρκους το 1912. Οι Τούρκοι δεν κατοίκησαν ποτέ στο χωριό, όμως ήταν το όνειρό τους να το κατακτήσουν. Προσπάθησαν να έρθουν στο χωριό κρυφά, αλλά τους εντόπισαν οι κάτοικοι. Ενημέρωσαν τον Λοχαγό Γιάννη Σώκο, ο οποίος με δύο στρατιώτες πήγε σε μια τοποθεσία έξω από το χωριό που ονομάζονταν "αλώνια". Εκεί είδε πως οι Τούρκοι δεν ήταν πολλοί, περίπου μια διμοιρία σαράντα ατόμων και έτσι παράταξε τους στρατιώτες του αραιά, για να φαίνονται πολλοί. Τους αιφνιδίασε ρίχνοντας χειροβομβίδες. Οι κάτοικοι του χωριού βοηθούσαν με ότι μπορούσαν. Ένας από αυτούς ανέβηκε στο καμπαναριό της εκκλησίας και πυροβολούσε για να γίνει αντιληπτό στα απέναντι ελληνικά φυλάκια, ότι επιτίθεντο οι Τούρκοι στους Μεταξάδες. Έτσι όλοι μαζί έδιωξαν τους Τούρκους με αποτέλεσμα να μην επιχειρήσουν άλλη φορά επίθεση.
Συρτός, επτάσημος χορός, ο οποίος χορεύεται από άντρες και γυναίκες. Η λαβή έχει σχήμα W με τα χέρια να κατεβαίνουν στο 6ο και 7ο βήμα και να ανεβαίνουν στο 8ο με 9ο. Τραγουδιέται και χορεύεται πάντα, κατά τη γιορτή των Αγίων Αποστόλων, καθώς και στα γλέντια που γίνονται στην πλατεία.
4
3
«Τα Κουνίσματα θα βγάλουν» - Ζωναράδικος
Τυπικό τραγούδι των Μεταξάδων σε ρυθμό εξάσημο (ζωναράδικο). Το τραγουδούσαν οι κάτοικοι του χωριού την τρίτη μέρα του Πάσχα κατά την περιφορά των εικόνων γύρω από το χωριό.
Νι - Τρίτη νι μέρα να ξημένερουνη,
νερ να μ' είχει ξημηρώσει,
κι' ωχ πουστόλουμ’ στιρημένη.
Νι- σ΄ όλα τα χουριά τα κουνίσματα θα βγάλουν,
θα τα βγάλ’, κι στου καμπαΐκι,
κι' ωχ πουστόλουμ’ στιρημένη.
Νι- τρία να χρόνια στα κουνίσματα δεν πήγα,
νιρ κι φέτου δε θα πάνου,
κι' ωχ πουστόλουμ' στιρημένη.
Νιρ κουμίνιτσα τσου την ξηγένελασει,
νιρ κουμίτσα τση μπαλκούδα,
κι' ωχ πουστόλουμ’ στιρημένη.
Νιρ δεν πάναν σιμά νιρ δεν πάναν μακρά,
νερ ως τ'αηρέκ του μήλου,
κι' ωχ πουστόλουμ’ στιρημένει.
Νι πάρει ν’ αξαδέρφ’ την εικονόνα μου,
να τυλίξου του τσαρουχόσκνιου,
κι' ωχ πουστόλουμ’ στιρημένη.
«Μαλαματέϊνιους αργαλειός» - Συρτός
Πρόκειται για ένα ερωτικό τοπικό τραγούδι των Μεταξάδων σε ρυθμό επτάσημο (συρτός χορός). Τραγουδιέται όλο το χρόνο στους γάμου και στα πανηγύρια εκτός από την περίοδο της Μεγάλης Σαρακοστής. Το τραγούδι αποδίδεται από το Χρήστο Κισσούδη. Η εισαγωγή του τραγουδιού είναι του Φίλιππου Ευφραιμίδη.
Μαλά- καλέ μαλαματέϊνιους αργαλειός,
μαλαματέΐνιους αργαλειός κι σιντιφένιου χτένι
Κι' ενά καλέ κι' ενά κορμί αγγελικό,
κι' ένα κορμί αγγελικό καθέται και γιφαίνει.
που γι καλέ που γίφινει κι ξίφινει, --
που γίφινει κι ξίφινει κι'αλό βραντόλαλούσι.
Πραμά καλέ πραματευτής απέρασει,
πραματευτής απέρασει κι την καλημιρνάει.
Καλή καλέ καλημερά σοι κόρη μου,
καλήμερά σοι κόρη μου καλώς τον ξένο πούρθε.
Θα σοι καλέ θα σοι ρουτήσου κόρη μου,
θα σοι ρούτησου κόρη μου θα σοι καλοξιτάξου.
Κορή μ' καλέ κορὴ μ' κι' αν είσ' ανύπαντρη,
κορήμ κι' αν είσ' ανύπαντρη γυναίκα να σε κάνω.
Που γώ καλέ που γω δεν είμ' ανύπαντρη,
που γω δεν είμ' ανύπαντρη γυναίκα να με κάνεις.
Εγώ καλέ εχώ αντρά στην ξενιτιά,
εχώ αντρά στην ξενιτιά τωρά δωδικά χρόνια.
Κι'αν δεν καλέ κι' αν δεν φανεί κι' αν δεν ακουχτή,
κι' αν δεν φανεί κι' αν δεν ακουχτή καλόγριά θα γίνω.
6
5
«Όσα κάστρα κι αν επήγα» - Συρτός
Πρόκειται για άλλο ένα ερωτικό τοπικό τραγούδι των Μεταξάδων που αναφέρεται στο γνωστό πανελλήνια θέμα του έρωτα μεταξύ Ελληνίδας και Τούρκου, σε ρυθμό επτάσημο (συρτός χορός). Η αναφορά στα «κάστρα» αφορά μάλλον τα κάστρα του Διδυμοτείχου.
«Αφέντης μας χαρά θα κάμει» - Ξέσυρτος
Τραγούδι του γάμου από την περιοχή των Μεταξάδων σε ρυθμό σημο (ξέσυρτος ή ταπεινός χορός). Έχει καταγραφεί και με τον τίτλο των συμπεθέρων». Το τραγούδι αποδίδει ο Χρόνης Αηδονίδης.
Σ’ όσα κάστρα κι αν επήγα, κι όσα γύρισα,
σαν της χήρας τ’ θυγατέρα, καλέ δεν απάντησα.
Κάθε Κυριακή ν' αλλάζει, να στολίζεται
και στο παραθύρ’ να βγαίνει, καλέ, να γυαλίζεται.
Ο Μεμέτ Αγάς περνάει και τη λόγιασε
ρίχνει μήλο τη χτυπάει, καλέ, δεν το δέχτηκε.
Ρίχνει και τον αρραβώνα, χαμογέλασε
και την Τρίτη ο μεμέτης, καλέ, στέλνει προξενιό.
Καλημέρα σταυρομάνα, θειά Κυρέτσινα,
δεν μας δίνεις την Τασία, καλέ, στο Μεμέτ Αγά.
Δε σας δίνω της Τασία, στο Μεμέτ Αγά,
είναι τούρκος την αρταίνει, καλέ, την Παρασκευή.
Σώπα μάνα, σώπα μάνα, μην το ξαναπείς,
τον Μεμέτ Αγά θα πάρω καλέ, 'γω τον αγαπώ.
Αφέντης μας, αφέντης μας χαρά θα καμ’,
χαρά κι παναήρι, πάπια - χήνα μου να έχεις το κρίμα μου,
χαρά κι παναήρι παπαδούδα μου καλή (ή γκιουζέλ) νυφούδα μου, Να καλιάσει να καλιάσει ιννιά χουριά
κι ως δεκαπέντι κάστρα πάπια - χήνα μου να έχεις το κρίμα μου,
κι ως δεκαπέντι κάστρα παπαδούδα μου καλή νυφούδα μου.
Να καλιάσει να καλιάσει το σύντεκνό τ'
να πάει να στεφανώσει πάπια - χήνα μου να έχεις το κρίμα μου, να πάει να στεφανώσει παπαδούδα μου καλή νυφούδα μου.
Βάζει στεφά βάζει στεφάνι από φλουρί,
κι τα κηριά ασημένια πάπια - χήνα μου να'χεις το κρίμα μου, κι τα κηριά ασημένια παπαδούδα μου καλή νυφούδα μου.
8
7
«Δένδρου είχα στην αυλή μου» - Μαντηλάτος
Πρόκειται για ένα τοπικό τραγούδι (Δενδρίτσι) της περιφέρειας Μεταξάδων σε ρυθμό του μαντηλάτου χορού. Το τραγούδι αφορά την αγάπη. Αποδίδει ο Χρόνης Αηδονίδης.
Δένδρου είχα στην αυλή μου τζάνουμ,
κυπαρίσσι στου μπαξέ μου,
κυπαρίσσι στου μπαξέ μου τζάνουμ,
του πουτίζω μαύρου δάκρυ,
του πουτίζω μαύρου δάκρυ τζάνουμ,
του φαρμάκωσα του δένδρου,
του φαρμάκωσα του δένδρου τζάνουμ
κι έπεσαν τα φύλλα τ’ κάτου,
κι έπεσαν τα φύλλα τ’ κάτου τζάνουμ,
έσκυψα να τα μαζέψου,
έσκυψα να τα μαζέψου τζάνουμ,
βρίσκου ένα δαχτυλίδι,
βρίσκου ένα δαχτυλίδι τζάνουμ,
όνομα είχε γραμμένου,
όνομα είχε γραμμένου τζάνουμ,
τ’ όνομα του λέν' Μετάξω.
«Πουλί μ' κι αγαπημένου» - Ζωναράδικος
Τοπικό τραγούδι του γάμου σε ρυθμό εξάσημο του ζωναράδικου χορού. Το τραγούδι αποδίδει η χορωδία του Συλλόγου Γυναικών Μεταξάδων υπό τη διεύθυνση του Χρήστου Κισσούδη. Η εισαγωγή του τραγουδιού είναι δημιουργία του Δημήτρη Δουρδούλη.
Πουλάκι πα- κι αμάν-αμάν, πουλάκι πάει κι κόνιψει,
πάνου στην καλαμίτσα, πουλί μ' κι αγαπημένου.
κι αν δε λαλού- κι αμάν-αμάν, κι αν δε λαλούσει σαν πουλί
σαν όλα τα πουλάκια, πουλί μ' κι αγαπημένου.
Βασιλοπού- κι αμάν-αμάν, βασιλοπούλα τ' άκουσει
Υπό 'να ψηλό σαράι, πουλί μ' κι αγαπημένου.
Καλότυχου κι αμάν-αμάν, καλότυχου πουλάκι μου
αυτήν τ' λαλίτσα πο' χεις, πουλί μ' κι αγαπημένου.
Τι 'δεις καρή μ' κι αμάν-αμάν, τι δεις κορή μ' κι ζήλειψεις
που μένα τ' αγριοπούλι, πουλί μ' κι αγαπημένου.
που συ κοιμό- κι αμάν-αμάν, που συ κοιμάσει στα ψηλά
στις καργιόλις τα μιντέρια, πουλί μ' κι αγαπημένου,
Κι γω κοιμού - κι αμάν-αμάν, κι γω κοιμούμι στα χαμηλά
στις λάσπες κι στα χιόνια, πουλί μ' κι αγαπημένου.
Που συ τρώεις κι αμάν-αμάν, που συ τρώεις ζεστό ψωμί
κι γω βόσκω χορτάρι, πουλί μ' κι αγαπημένου.
Που συ πίνεις κι αμάν-αμάν, που συ πίνεις γλυκό κρασί
κι γω νιρό 'πτου ρέμα, πουλί μ' κι αγαπημένου.
9
«Άη Γιώργης»
Πρόκειται για ένα τοπικό τραγούδι των Μεταξάδων που αναφέρεται στη διάσωση μίας κόρης από τους τούρκους με τη βοήθεια του Αγίου Γεωργίου. Το τραγουδούσαν την άνοιξη, το Πάσχα και του Αγίου Γεωργίου και το χόρευαν στην πλατεία του χωριού. Το τραγούδι αποδίδει η χορωδία του Συλλόγου Γυναικών Μεταξάδων υπό τη διεύθυνση του Χρήστου Κισσούδη.
Νι-κουράσιου νι κουράσιου νι, νι κου- ράσιου νι, κρημάτηστει,
Κάτου,κάτου γυαλό να πάει κόρη σφά, κόρη σφάζουμι για σένα.
Νι-βλεπεί καρά βλεπεί καρά, νι-βλεπεί καράβια, να πουρουντί,
Γιμα, γιμάτα γιαννιτσάρη κόρη σφά, κόρη σφάζουμι για σένα.
Νι-τουν αϊσ' Γιωρ' τουν αϊσ’ Γιώρ’, νι- τουν Αϊσ Γιώρ παρακαλεί,
πουλί, πουλί τουν προυσκυνάει κόρη σφά, κόρη σφάζουμι για σένα.
Νι-κρυψίμ΄ αφέντημ’ κρυψίμ' αφέντ', νι- κρυψίμ' αφέντημ’ τα Τουρκικά,
Τα του, τα Τούρκικα τα χέρια κόρη σφά,κόρη σφαζουμί για σένα.
Νι-θα φέρου λίτρα θα φέρου λί, νι-θα φέρου λίτρα του κιρί,
Τουλά, του λάδι μι τσουκάδις κόρη σφά,κόρη σφάζουμι για σένα.
Νι-τότ’ άνοιξαν τοτ’ άνοιξαν, νι-τοτά-νοιξαν τα μάρμαρα,
Πηράν,πηράν την κόρη μέσα, κόρη σφά,κόρη σφάζουμι για σένα.
Νι-κι γεία κι τούρκος κι γεία κι του, νι-κι γεία κι τούρκος απρόφτασει,
Μπρουστά, μπρουστά στουν αϊσ' γιώρη κόρη σφα, κόρη σφάζουμι για σένα.
Νι-ν' αφέντημ' κι'αϊ αφέντημ' κι'αϊ, νι- ν'αφέντημ' κι'αϊσ'γιώρη μου,
Κι πρώ, κι πρώτου ευαγγέλιου κόρη σφά, κόρη σφάζουμι για σένα.
Νι-φανέρουσι φανέρουσι, νι- φανέρουσι ν'αυτήν την κόρ,
Αυτή,αυτήν, την ρωμιοπούλα κόρη σφά, κόρη σφάζουμι για σένα.
Νι-θα φέρου αμάξια θα φέρου αμά,νι θα φέρου αμάξια του κιρί,
Του λά, του λάδι μη τα κιούπια κόρη σφά, κόρη σφάζουμι για σένα.
Νι-τοτ' άνοιξαν τοτ' άνοιξαν, νι- τοτ΄άνοιξαν, τα μάρμαρα,
Φανέ, φανέρουσαν την κόρη, κόρη σφα, κόρη σφάζουμι για σένα.
Νι-Τούρκος την πιάν Τούρκος την πιάν', νι-Τούρκος την πιάν απ'τα μάλλια,
Γιαννί, γιαννίτσαρσ' απ' τη μέση κκόρη σφά, κόρη σφάζουμι για σένα.
Νι-παν στ' άλουγου παν στ' άλουγου, νι-παν στ' άλουγου την έριχναν,
Παν στ'ά, παν στ'άλουγου την ρίχνουν κόρη σφά, κόρη σφάζουμι για σένα.
Νι-κι'κεί πατούσι κι'κει πατού, νι-κι' κεί πατούσι, τ'άλουγου,
Χουρτά, χουρτάρι δεν φυτρώνει κόρη σφά, κόρη σφάζουμι για σένα.
Νι-κι κεί που τρέχ κι που τρέχ, νι-κι κεί που τρεχ τσ' κορής του δάκρ',
Κρυό, κρυόβρισιτσις τρέχουν κόρη σφά, κόρη σφάζουμι για σένα.
11
10
«Βάλειν αράδα τα φλουριά» - Ζωναράδικος
Πρόκειται για τραγούδι του γάμου, τοπικό των Μεταξάδων, σε ρυθμό εξάσημο του ζωναράδικου χορού. Το τραγουδούσαν το Σάββατο βράδυ στο σπίτι της νύφης. Το τραγούδι αποδίδει ο Χρήστος Κισσούδης. Η εισαγωγή του τραγουδιού είναι δημιουργία του Φίλιππου Ευφραιμίδη.
Βάλειν αράδα τα φλουριά,
τι καλά τα μαύρα μάτια σου, αράδα τα δικάρια,
έλα ταίρι μ' κι ντιλμπέρι μ'.
Πάρει κι έλα μια βραδιά,
τι καλά τα μαύρα μάτια σου,
ένα Σαββάτου βράδυ,
ἐλα ταίρι μ' κι ντιλμπέρι μ'.
Μάνα μ' θα πάει στην Εκκλησιά,
τι καλά τα μαύρα μάτια σου,
μπαμπάζουμ’ στου κυνήγι,
έλα ταίρι μ' κι ντιλμπέρι μ'.
Τα δυο τ' αδέρφια μ' στου σχουλειό,
τι καλά τα μαύρα μάτια σου,
Ελένη στη μουδίστρα,
έλα ταίρι μ' κι ντιλμπέρι μ'.
«Κόρη μ' κι αν περπατείς λιανά»
Το τραγούδι αυτό τραγουδιόταν και χορεύονταν την Κυριακή της Ορθοδοξίας και όλες τις επόμενες Κυριακές μέχρι την Κυριακή των Βαΐων καταιβαίνοντας από το εκκλησάκι του Προφήτη Ηλία μέχρι το χωριό. Το τραγούδι αποδίδει η χορωδία του Συλλόγου Γυναικών Μεταξάδων υπό τη διεύθυνση του Χρήστου Κισσούδη.
Κόρη μ' κι αν περπατείς λιανά,
πες μας κι τι κηρδεύεις
Κι γω στην πόρτας φύτρουσα,
πράσινου λουλουδάκι
Σηβαίνεις βγαίνεις μη πατείς,
μη τ’ άσπρου του πουδάρεις
Κι συ θειό δε νόμαξεις
να σκύψεις να μη πάρεις
Θέλεις στουν κόρφους βάλιμει,
θέλεις κι στου τσουλούφεις
Σαν ίτσια σαν τριαντάφυλλα,
σαν πράσινους βασίλκους.
Να συ μυρίζει όμορφα,
σαν ίτσια σαν λιλίτσια
13
12
«Με γέλασαν τα πουλιά» - Συρτός
Το θέμα και τους στίχους του τραγουδιού αυτού τα συναντάμε σε αρκετές περιοχές του βορείου Έβρου, με διαφορετική όμως μουσική και ρυθμό (συγκαθιστό, συρτό κλπ). Στην περιοχή των Μεταξάδων συναντώνται σε ρυθμό επτάσημο (συρτός χορός). Το τραγούδι αναφέρεται στη γνωστή ανθρώπινη ματαιοδοξία απόκτησης και δημιουργίας υλικών αγαθών, χωρίς τη σκέψη του θανάτου.
«Νι ν' ήρθει κορή μ'» - Ξέσυρτος
Τοπικό τραγούδι από τον κύκλο του έρωτα και της ξενιτιάς, σε ρυθμό μέχρι δίσημο (ξεσυρτό – εδώ γίκνα). Το τραγουδούσαν μετά τις αποκριές το Πάσχα και το χορεύανε στο Παρεκκλήσι του Προφήτη Ηλία και στ' αλώνια και όχι μέσα στο χωριό λόγω της Μεγάλης Σαρακοστής. Το τραγούδι αποδίδει ο Χρήστος Κισσούδης. Η εισαγωγή του τραγουδιού είναι δημιουργία του Γιώργου Γιαρένη.
Με γέλασαν τα πουλιά, της Άνοιξης τ' αηδόνια
με γέλασαν και μου 'πανε ποτέ δε θα πεθάνεις.
Κι έφκιασα το σπιτάκι μου ψηλότερο απού τ' άλλα
μι εφτά – ουχτώ πατώματα, με εξήντα παραθύρια.
Κι απάνω στο τελείωμα, βγήκα να καμαρώσω.
στου παραθύρι κάθουμι, στους κάμπους αγναντεύω.
Βλέπω τους κάμπους πράσινους κι τα βουνά γαλάζια
βλέπω το χάρο να έρχεται καβάλα στ' άλογό του,
Άσιμι χορει να αναδιό του χρόνια.
το 'να να φάει κι ασπίδα και τα μάτια κλειστή
Νι ν' ήρθη κορή μ' (3) η άνοιξη, ήρθη του καλουκαίρι (2)
Νι π'ανοίγουν τα (3) τριαντάφυλλα, π' ανοίγ' τα καριουφύλλα (2)
Νι παν" τα πουλά- (3) -κια στη βοσκή κι' έμορφες στη βρύση (2)
Νι παίρνου κι γω (3) τα "γλίουρου, να πα' να του πουτίσου (2)
Νι βριακού κόρη (3) που γιόμιζει, κόρη που σκαμαγκιάζει (2)
Νι τ' έχουν κόρη μ' (3) τα μάτια σου κι είνι δακρυσμένα (2)
Νι εχού αντρό (3) στην ξενιτιά, τώρα δώδικα χρόνια (2)
Μι κι ακόμα δυό (3) τουν καρτηρώ κ' ύστερ' θα καλογρέψου (2)
Νι κόρη μ' εγώ (3) είμι άντρα σου, εγώ είμαι κι ο καλός σου (2)
Νι κι δυό τους ο- (3) αγκαλιάστηκαν κι σαν κυριό σβηστήκαν (2).
15
14
«Να 'ραδιαστείτι στου χουρό» (Ντιλμπέρα) - Ταπεινός
Ένα τραγούδι της ευρύτερης περιοχής των Μεταξάδων σε ρυθμό τρίσημο (ταπεινός χορός). Το τραγούδι αποδίδεται από την Αποστολία (Λίτσα) Ουλιανούδη.
«Οι Μεταξάδες ξακουστοί» - Συγκαθιστός
Πρόκειται για ένα πρόσφατο νεοδημοτικά τραγούδι, δημιούργημα του Κωνσταντίνου Μπουζαμάνη, από το Ελληνοχώρι Διδυμοτείχου, σε ρυθμό εννιάσημο (συγκαθιστός χορός) που δεν είναι ευρέως διαδεδομένος στην περιοχή Μεταξάδων.
Ν’ αραδιαστεί - , Ντιλμπέρα μου ,
ν’ αραδιαστείτι στου χουρό
ν’ αραδιαστείτι στου χουρό
κι ‘γω θα τραγουδήσου.
Κι όποιος μ’ ακούει, Ντιλμπέρα μου,
κι όποιος μ’ ακούει που τραγουδώ
κι όποιος μ’ ακούει που τραγουδώ
θαρρεί πως λέω τραγούδι .
Μα εγώ λέω, Ντιλμπέρα μου,
μα εγώ λέω τα πάθη μου
μα εγώ λέω τα πάθη μου,
τα πάθη της καρδιάς μου.
Οι Μεταξά- κι αμάν αμάν, οι Μεταξάδες ξακουστοί,
οι Μεταξάδες ξακουστοί, με τα ψηλά τα σπίτια,
Έχουν αέ- κι αμάν αμάν, εχούν αέρα καθαρό,
εχούν αέρα καθαρό και τα νερά γοργότα.
Τριγύρω γύ- κι αμάν αμάν, τριγύρω γύρω τα βουνά,
τριγύρω γύρω τα βουνά κι πέραν Αη Ηλίας.
Έχουν κουρί- κι αμάν αμάν, έχουν κουρίτσια όμορφο,
έχουν κουρίτσια όμορφο, νεράιδες ζηλεμένες.
16
17
«Ο Γιανίτσαρης» - Ταπεινός
v,Ένας κουντόνος κι νιούτσιουκους, πουλύ κουντόνος δεν ήταν,
v,Μόνου καλήνη τ᾿ τ᾿ απόμνισκι κι αυτήν τη μ,παναζαρεύει.
v,Κι απού του χένερ᾽ την έπιρνι, κι στου παζάναρ’ τη μ,πάει.
ν,Ένας κουντόνος Γιανίτσαρης, πουλύ την λουνουΐρνούσι.
v, τόνα του μάνατι τ,ς ικατό κι τ' άλλου τρείνεις χιλιάδες,
ν,βαρύ δουσιάνα τουν έριχναν, πόχ' έμουρφηνη γυναίκα.
v,Τουν έβαλαναν στου δόσιμου, χίλιις χιλιάναδις γρόσια.
v,Πουλάει χουράναφια αθέριστα, μι ούλους τους θινιριστάδις.
v,Πουλάει αμπένελια ατρύγιστα, μι ούλους τους τρυνυγηστάδις. ν,Πουλάει τσιαϊνιρια ακόσιστα, μι ούλους τους κουνουσιστάδις. v,Πουλάει κι τανα ζιβγάρια του, ξιαγουρασμόνο δεν έχουν.
v,Πουλάει τους μύνυλους δώδικα, μι ούλους τους μυνυλουνάδις. v,Πουλάει κι τουνου Ζιρβόμυλου, π᾿ αλέθει τουνου πιπέρι.
v,Εκατσι τανα λουγάριασι, του λείπουν τρείνεις χιαλιάδις.
ν.-Πόσου την δίνινεις νιούτσικι; Πόσου τη μ,παναζαρεύεις;
ν,-Γι αδέ για χίνιλια την μ,πουλώ, γι' αδέ για τρείνεις χιλιάδες,
v, κι του κουρμούνουδι τ,ς του λιχνό, ξιαγουρασμόνο δεν έχει.
v, Κι απού του χένερ την έπιρνι κι στου τσιαντήνηρ' τη μ,πάει
v, κίνησι κι την ενέπιζι, κίνισι κινι τη μ,παίζει
v, Πουλάκι πάναει κι κόνιψι, απάνου στουνου τσιαντήρι
ν, κι αδέ λαλούνουσι θα μ,πουλί, θαν ούλα ντανα πουλάκια.
v, Μόνου λαλούνουσι κι έλιγι, μι αθρώπινηνη λαλίτσα:
v,«Για δγιές κρίμανα, που γένιτι, για δγιές μιγάναλου κρίμα,
v, φιλάει ‘διρφόνος την αδερφή κι γνώρου δενε ντη δίνει».
ν,-Ακούς, ακούνους Γιανίτσαρη, τί λέει τουνου πουλάκι;
«Κάτω στα κρύα τα νερά» - Ξέσυρτος ή Ταπεινός
Τοπικό ερωτικό τραγούδι των Μεταξάδων σε ρυθμό δίσημο (ξέσυρτος ή ταπεινός χορός). Αναφέρεται στη ντηλμπέρα (όμορφη, κομψή, λεπτοκαμωμένη) και τραγουδιόταν το χρονικό διάστημα μετά τα Χριστούγεννα μέχρι και πριν αρχίσει η Σαρακοστή. Το τραγούδι αποδίδει ο Χρήστος Κισσούδης.
Νι – Κατού στα κρύ νι-α τα νερά, στου δράκου του νου πηγάδι,
Νι – Στοιχείο ήταν π' ομουρφένουνταν οι γένουντα ναν κουράσιου.
ΝΙ - Σι πάνω πέ-νε-τρα κάθεται, κλαίει και αναστενάζει.
Νι - Του ρήγα γιό-νος κι' αν διάβινι, με μαύρο καναβαλάρη.
Νι – Τι’ εχείς κορή-νιμ κι κλαίς εσύ και βαριοαναστενάζεις.
Νι – Το δαχτυλί-νι-δι μ' έπισι, στου πάτου του – νου - πηγάδι.
Νι – Όποιους σεβίνι κι το βγάλει, άντρα θελά -- να - τον κάμω.
Νι-Του ρήγα γιό -νος σαν τ' άκουσι, πουλί τουν κα-να-λουφάνκει
Νι – Ξιντύθκει ξιαναρματώθηκι, μες του πιγάναδι ρίθκει.
Νι - Λουίρ, λουί νιρ του έφιρνει, δακτυλιτσί δεν ιβρήσκει.
Νι-Μον βρίσκου απού της καρής μαλλιά κι'απ'ανδριουμένενου χέρι Νι - Τραβά κορή νημ κι βγάλιμι, δαχτυλιτσί δεν ιβρήσκου.
Νι-Μαν βρίσκου απού της καρής μαλλιά κι'απ'ανδριουμένενου χέρι
Νι – Αυτού που σένεφκεις ρήγα γιέ, δεύτερου δε θα στειριώσεις.
Νι – Ολούς τους νιού νιούς τους έφαγα κι σένα θε να σι φάου.
Ο αργός ρυθμός αυτού του τύπου με τα συγκεκριμένα βήματα 9/8 (2+2+2+3) έγινε η αιτία να του προσδώσουν οι χοροδιδάσκαλοι ένα πιο τελετουργικό ύφος. Στο γεγονός αυτό έπαιξε σημαντικό ρόλο ο τρόπος απόδοσης του τραγουδιού με όργανα, μέσω της οποίας έγινε γνωστό και το τραγούδι και ο χορός.
Τα παραπάνω τραγούδια αποτελούν ακουστικό υλικό από τον ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟ ΣΥΛΛΟΓΟ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΜΕΤΑΞΑΔΩΝ σε συνεργασία με το Αρχείο Μουσικολαογραφικής Παράδοσης «Χρόνης Αηδονίδης», τον δίσκο "Η ΓΗ ΤΟΥ ΟΡΦΕΑ - Τραγούδια και Χοροί της Θράκης με τον Χρόνη Αηδονίδη" - Αρχείο Ελληνικής Μουσικής και υλικό από την διαδικτυακή πλατφόρμα YouTube. Κυκλοφόρησε το 2009 από τον Πολιτιστικό Σύλλογο Γυναικών Μεταξάδων, σε συνεργασία με το Αρχείο Μουσικολαογραφικής Παράδοσης «Χρόνης Αηδονίδης» ένας συμπαγής δίσκος (CD) με την ονομασία: «Στο χωρίον Μεταξάδες... Τραγούδια από την περιοχή Μεταξάδων Έβρου». Τα δικαιώματα ανήκουν στους δημιουργούς τους και όχι στο DiscoverMetaxades, και δεν αποσκοπούν σε οποιοδήποτε κέρδος.