ΜΕΤΑΒΥΖΑΝΤΙΝΟΣ Ναος Αγιου Αθανασιου
Χρήσιμες πληροφορίες
Ο Ι.Ν Αγίου Αθανασίου είναι κοιμητηριακός και βρίσκεται στις παρυφές του σύγχρονου οικισμού και εντυπωσιάζει με την ταπεινή αρχιτεκτονική μορφή των σκοτεινών χρόνων της τουρκοκρατίας. Αποτελεί σημαντικό θρησκευτικό μνημείο για τους κατοίκους της περιοχής, ανοίγει την πύλη του δύο φορές το χρόνο στην εορτή του Αγίου Αθανασίου, είναι βασιλικού ρυθμού και είναι κατασκευασμένος από πέτρες της περιοχής, με την αρχιτεκτονική των τεχνικών των Μεταξάδων. Η συγκεκριμένη αρχιτεκτονική τάση απαντά και σε άλλες εκκλησίες στην περιοχή της Θράκης, όπου στην πλειοψηφία τους είναι σκαμμένες μέσα στη γη, εξέχοντας μόνο όσο και οι μονόρωφες οικείες της ίδιας περιόδου, που φωτίζονται από φεγγίτες.
Συγκεκριμένα, η εκκλησία του Αγίου Αθανασίου των Μεταξάδων είναι ημιυπόγεια, εσωστρεφής και κανένα εξωτερικό γνώρισμα δεν φανερώνει την χρήση της ως χώρου θρησκευτικής λατρείας. Πρόκειται για οίκημα ορθογώνιο, στο οποίο ο επισκέπτης εισέρχεται από μια κλίμακα με βάθος 1,40μ. Ο Λαογράφος Γεώργιος Μέγας αναλύει τους λόγους που δικαιολογούν τις αρχιτεκτονικές επιλογές στα κτήρια αυτής της περιόδου, λέγοντας ότι η μορφή των εκκλησιών είναι αποτέλεσμα του φόβου των κατοίκων να μην προκαλέσουν το μένος των κατακτητών, καθώς συχνά έπεφταν θύματα των γενίτσαρων και των ντελιμπάσηδων που λυμαίνονταν την περιοχή της Θράκης με εφαλτήριο την Κωνσταντινούπολη. Περιγράφει, με γλαφυρό ύφος, το γεγονός ότι η Θράκη αποτελεί το προαύλιο της Πρωτεύουσας, στο οποίο εφορμούσαν οι παραπάνω προκαλώντας ζημίες και σκορπώντας τον τρόμο.
Είναι ένας εκ των τεσσάρων συνολικά Μεταβυζαντινών Ι.Ν. που υπάρχουν σήμερα στο βόρειο τμήμα του Έβρου, στα χωριά, Παλιούρι, Αλεποχώρι του δήμου Διδυμοτείχου και Παταγή του δήμου Ορεστιάδας. Σημαντικό μέρος των αγιογραφιών του έχει καταστραφεί από τη φθορά του χρόνου και από ανθρώπινες παρεμβάσεις, σύμφωνα με τον εφημέριο του Ι.Ν. Προφήτη Ηλία των Μεταξάδων, π. Ιάκωβο Αρναουτίδη, ενώ τοιχία του ναού άρχισαν να υποχωρούν και από την οροφή, όπου εισέρχονται νερά.
«Η εκκλησία είναι σχεδόν άγνωστη στην επιστημονική βιβλιογραφία, το νεκροταφείο, όμως, που εκτείνεται στα βόρεια και ανατολικά της, θεωρείται το παλαιότερο και καλύτερα διατηρημένο στον Έβρο, με την παλαιότερη επιγραφή να φέρει τη χρονολογία 1691».
ΤΟΠΟΘΕΣΙΑ
«Είναι ένα πολύ σημαντικό μνημείο για την περιοχή, πρέπει να συντηρηθεί και να μείνει» είπε ο π. Ιάκωβος Αρναουτίδης. Όπως αναφέρουν σε σχετική καταγραφή τους μετά από ερευνητική εργασία το 2000 οι δύο αρχαιολόγοι, Αθανάσιος Μπρίκας και Κωνσταντίνος Τσουρής, οι οποίοι δίνουν αναλυτικές και σημαντικές λεπτομέρειες και για τις τέσσερις Μεταβυζαντινές Εκκλησίες της περιοχής, «σε ολόκληρη τη δυτική Θράκη σώθηκαν ελάχιστες μεταβυζαντινές εκκλησίες που μπορούν να χρονολογηθούν πριν από το 1800».
Συγκεκριμένα για τον Ι.Ν. του Αγίου Αθανασίου σημειώνουν ότι «αν και το έτος ιδρύσεως του έχει χαθεί, διατηρείται το όνομα του μητροπολίτου Διδυμοτείχου Ιερεμίου, ο οποίος μαρτυρείται στα έτη 1692-1697. Ό,τι σώζεται σήμερα από την αγιογράφηση της εκκλησίας μπορεί πράγματι να χρονολογηθεί σε μία περίοδο γύρω από το 1700».
Στοιχεία που επαληθεύουν τις εν λόγω χρονολογίες υφίστανται η εικόνα της Παναγίας από τον 15ο αιώνα και ο Σταυρός από τον 16ο αιώνα, τα οποία συνηγορούν στην μακραίωνη ιστορία της εκκλησίας που μας συνδέει με την ιστορία του Βυζαντίου. Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι αποτελεί αδιάψευστο τεκμήριο θρησκευτικής πίστης και λατρείας κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας με την παρουσία της να φτάνει έως τις μέρες μας.